కొన్ని పంచాంగశాస్త్ర విషయములు

శ్రీనందన నామ సంవత్సర ఉగాది నాడు పంచాంగ శ్రవణ కార్యక్రమం జరిగింది.  ఆ వివరాలు ఈ బ్లాగులోనే ఉన్నాయి.  మీరు వెతికి చూడవచ్చు.  
లేదా ఈ క్రింది లింకును క్లిక్ చేసి చూడవచ్చును:  (http://samvidaapsla.blogspot.in/2012/03/23-03-2012.html)
ఆ సమయంలో కొందరు మిత్రులు కొన్ని ప్రశ్నలను అడిగారు.  
ఆ ప్రశ్నలు, వాటి సమాధానాలు మన సంస్కృత సోదరులకు  మాత్రమే కాక ఆసక్తి ఉన్న ఇతరులకు కూడా ఉపయోగపడతాయని ఇక్కడ పొందుపరుస్తున్నాము. 


ప్రశ్న - అధికమాసాలు ఎందుకు ఏర్పాటు చేయబడ్డాయో తెలిసింది కానీ, అధిక మాసాలు ఎప్పుడు వస్తాయో తెలుసుకొనడం ఎలా?


సంక్రాంతి - ముందుగా సంక్రాంతి అంటే ఏమిటో తెలుసుకొంటే దానిని బట్టి తరువాత చెప్పబోయే విషయాలు అర్థమౌతాయి.  సూర్యుడు వివిధరాసులలోనికి ప్రవేశించడాన్ని సంక్రాంతి అంటారు.  మేషరాశిలోనికి ప్రవేశిస్తే మేషసంక్రమణం లేదా మేషసంక్రాంతి అని,  మకరరాశి లోనికి ప్రవేశిస్తే మకరసంక్రమణం లేదా మకరసంక్రాంతి అని అంటారు.  ఇలా ఒక సంవత్సరంలో సూర్యుడు పన్నెండు రాసులలోనికి ప్రవేశించడం వలన ఒక సంవత్సరంలో పన్నెండు సంక్రాంతులు ఏర్పడతాయి.
      
అధికమాసం - సాధారణంగా ఒక సంక్రాంతి రెండు అమావాస్యల మధ్యలో వస్తుంది.  కాని, రెండు అమావాస్యల నడుమ ఎపుడైతే  సంక్రాంతి ఉండదో ఆ మాసాన్ని అధిక మాసంగా పేర్కొంటారు.  అందువలన ఆ చాంద్రమాన సంవత్సరంలో పదమూడు నెలలు ఉంటాయి.  సాధారణంగా ఇటువంటి పరిస్థితి దాదాపు రెండున్నర సంవత్సరాలకొక సారి జరుగుతుంది.  అందువల్లనే అధిక మాసాలు ప్రతి సంవత్సరం కనబడవు.
      
క్షయమాసం - అయితే, ఒకొక్కసారి రెండు అమావాస్యల మధ్యలో రెండు సంక్రాంతులు ఏర్పడతాయి.  అటువంటి సమయంలో లుప్తమాసం లేదా క్షయ మాసం ఏర్పడుతుంది.  అంటే, ఆ సంవత్సరంలో (చాంద్రమాన  సంవత్సరంలో) పదకొండు నెలలు మాత్రమే ఉంటాయన్న మాట.  ఇటువంటి పరిస్థితి ఏర్పడడం అరుదే కాని అసంభవం మాత్రం కాదు.


     చైత్రం నుండి ఆశ్వయుజం వరకు వచ్చే ఏడు మాసాలలో మాత్రమే సూర్యసంక్రాంతి వచ్చే అవకాశం ఉండదని, అలాగే రెండు సంక్రాంతులు రావడం కార్తిక, మార్గశిర, పుష్యమాసాలలో మాత్రమే జరుగుతుందని లెక్క కట్టారు.  చాంద్రమాన సౌరమానాల మధ్యలో ఈ సంతులతను ఏర్పాటు చేయగలిగిన మన జ్యోతిశ్శాస్త్ర వేత్తలు ఎంతటి మేధావులో మనకు దీని ద్వారా అర్థమౌతుంది.  ఈ విధమైన గణన,  సూక్ష్మపరిశీలన పాశ్చాత్య విద్యను అభ్యసిస్తున్న మన భారతీయ విద్యార్థులకు తెలియజేసే బాధ్యత మనదే.  

ప్రశ్న - ఒక సంవత్సరానికి "ఈ గ్రహం రాజు"  "ఈ గ్రహం మంత్రి" - ఈ విధంగా ఎలా నిర్ణయిస్తారు?


రాజు - ఉగాది పండుగ ఆదివారం నాడు ఏర్పడితే సూర్యుడు రాజు అవుతాడు.  ఇలా - ఉగాది ఏ వారంనాడు ఏర్పడుతుందో ఆ రోజుకు అధిపతి ఆ సంవత్సరానికి రాజు అవుతాడు.


మంత్రి - మేష సంక్రాంతి సోమవారం నాడు ఏర్పడితే చంద్రుడు మంత్రి అవుతాడు.  ఇలా - మేష సంక్రాంతి ఏవారం నాడు ఏర్పడుతుందో ఆ రోజుకు అధిపతి ఆ సంవత్సరానికి మంత్రి అవుతాడు.


సేనాధిపతి  - సింహ సంక్రాంతి మంగళవారం నాడు ఏర్పడితే కుజుడు సేనాధిపతి అవుతాడు.  ఇలా - సింహ సంక్రాంతి ఏవారం నాడు ఏర్పడుతుందో ఆ రోజుకు అధిపతి ఆ సంవత్సరానికి సేనాధిపతి అవుతాడు.



సస్యాధిపతి  - కర్కాటక సంక్రాంతి బుధవారం నాడు ఏర్పడితే బుధుడు సస్యాధిపతి అవుతాడు.  ఇలా - కర్కాటక సంక్రాంతి ఏవారం నాడు ఏర్పడుతుందో ఆ రోజుకు అధిపతి ఆ సంవత్సరానికి సస్యాధిపతి అవుతాడు.


ధాన్యాధిపతి  - ధనుః సంక్రాంతి గురువారం నాడు ఏర్పడితే గురుడు  ధాన్యాధిపతి అవుతాడు.  ఇలా - ధనుః సంక్రాంతి ఏవారం నాడు ఏర్పడుతుందో ఆ రోజుకు అధిపతి ఆ సంవత్సరానికి ధాన్యాధిపతి అవుతాడు.


అర్ఘాధిపతి  - మిథునసంక్రాంతి శుక్రవారం నాడు ఏర్పడితే శుక్రుడు  అర్ఘాధిపతి అవుతాడు.  ఇలా - మిథునసంక్రాంతి ఏవారం నాడు ఏర్పడుతుందో ఆ రోజుకు అధిపతి ఆ సంవత్సరానికి అర్ఘాధిపతి అవుతాడు.


రసాధిపతి  - తులాసంక్రాంతి శనివారం నాడు ఏర్పడితే శనైశ్చరుడు  రసాధిపతి  అవుతాడు.  ఇలా - తులాసంక్రాంతి ఏవారం నాడు ఏర్పడుతుందో ఆ రోజుకు అధిపతి ఆ సంవత్సరానికి రసాధిపతి అవుతాడు.

నీరసాధిపతి  - మకరసంక్రాంతి ఆదివారంనాడు ఏర్పడితే సూర్యుడు నీరసాధిపతి అవుతాడు.  ఇలా - మకరసంక్రాంతి ఏవారం నాడు ఏర్పడుతుందో ఆ రోజుకు అధిపతి ఆ సంవత్సరానికి నీరసాధిపతి అవుతాడు.

మేఘాధిపతి  - సూర్యుడు సోమవారంనాడు ఆర్ద్రా నక్షత్రం లోనికి ప్రవేశిస్తే చంద్రుడు మేఘాధిపతి అవుతాడు.  ఇలా - సూర్యుడు ఏవారం నాడు  ఆర్ద్రా నక్షత్రం  లోనికి ప్రవేశిస్తాడో ఆ రోజుకు అధిపతి ఆ సంవత్సరానికి మేఘాధిపతి అవుతాడు.

ఈ విధంగా ఆధిపత్యాన్ని పొందిన వారిని నవనాయకులు (తొమ్మిది మంది ప్రధాన నాయకులు) అంటారు.  

వీరే ఒక సంవత్సర ఫలితాన్ని ప్రధానంగా శాసిస్తారు.