విద్యను గూర్చిన ప్రశంసాశ్లోకాలు కొన్ని...

మహా మాత్రే సరస్వత్యై నమో నమః

విద్యాప్రశంస

౦౧) అపూర్వః కోపి కోశోయం విద్యతే తవ భారతి.
       వ్యయతో వృద్ధిమాయాతి క్షయమాయాతి సంచయాత్..
భావము :  ఓ సరస్వతీదేవీ, నీ చెంత ఉన్నటువంటి నిధి చాల అపూర్వమైనది.  అదేమిటో, విచిత్రం, ఖర్చు పెడుతూ ఉంటే పెరుగుతుంది.  దాచుకుంటే తరుగుతుంది.  (ఆ నిధి పేరే విద్య) 

౦౨) అనేక సంశయోచ్చేది పరోక్షార్థస్య దర్శకం.
       సర్వస్య లోచనం శాస్త్రం యస్య నాస్త్యంధ ఏవ సః..
భావము :  శాస్త్రము అనేక సందేహాలను నివృత్తి చేస్తుంది.  పరోక్షమైన దానిని (మోక్షాన్ని) దర్శింపజేస్తుంది.  ఈ విధంగా శాస్త్రవిద్య ప్రతి ఒక్కరికి నేత్రం వంటిది.  అది లేని వాడు గ్రుడ్డివాడి క్రింద లెక్క.
 
౦౩) సర్వద్రవ్యేషు విద్యైవ ద్రవ్యమాహురనుత్తమం.
      అహార్యత్వాత్ అనర్ఘ్యత్వాత్ అక్షయత్వాత్ చ సర్వదా..
భావము :  అన్ని పదార్థాలలోనూ విద్య అనేది అతి ఉత్తమమైన పదార్థం అని చెప్పబడింది.  ఎందుకంటే అది దొంగిలింపబడదు.  అది విలువ కట్టబడదు.  అది తరిగిపోదు.    


౦౪) హర్తుర్న గోచరం యాతి దత్తా భవతి విస్తృతా.
       కల్పాన్తేపి న వా నశ్యేత్ కిమన్యత్ విద్యయా సమం..
భావము :  విద్య కంటికి కనబడదు.  దానం చేస్తే విస్తారంగా పెరుగుతుంది.  కల్పాంతంలో కూడా నశించేది కాదు.   అందువలన విద్యతో సమానమైనది ఏమున్నది?  (ఏదీ విద్యకు సమానం కాదని అర్థం)
 

౦౫) జ్ఞాతిభిర్న విభజ్యతే నైవ చోరేణాపి న నీయతే.
        దానే నైవ క్షయం యాతి విద్యారత్నం మహద్ధనం..
భావము :  విద్యను జ్ఞాతులు పంచుకొనలేరు.  దొంగలు దీనిని ఎత్తుకొని పోలేరు.  దానం చేసినా ఇది తరగదు.  విద్య అనే రత్నం అతి గొప్పదైన ధనం.


౦౬) విద్యా శస్త్రం చ శాస్త్రం చ ద్వే విద్యే ప్రతిపత్తయే.
       ఆద్యా హాస్యాయ వృద్ధత్వే ద్వితీయాద్రియతే సదా..

జయేంద్రసరస్వతి యతివర్యులతో విజయేంద్రసరస్వతులు

భావము :  శస్త్రవిద్య శాస్త్రవిద్య అని విద్య రెండు విధాలు.  ముసలితనంలో మొదటి విద్య నవ్వులపాలు అవుతుంది.  (ముసలివీరులను ఓడించగల యువవీరులు ఉంటారు.)  రెండవ విద్య ఎల్లప్పుడూ గౌరవింపబడుతుంది. (వృద్ధాప్యం వస్తున్నకొద్దీ శాస్త్ర పండితుడు మరింత మంది యువపండితులకు ఆరాధ్యుడైన గురువుగా మారుతాడు.)






౦౭) శునః పుచ్చమివ వ్యర్థం జీవితం విద్యయా వినా. 
       న గుహ్యగోపనే శక్తం న చ దంశనివారణే..

నా తోకను మనిషి బ్రతుకుతో పోల్చినందుకు చాలా సంతోషం.. 

భావము :  కుక్కకు ఒక తోక ఉంటుంది కాని ఆ తోక దాని రహస్యాన్ని(మల విసర్జక అంగాన్ని) దాచలేదు.  పోనీ దోమలను తోలేందుకు ఉపయోగ పడుతుందా అంటే - అదీ లేదు.  అలాగే, విద్య లేని మనిషి బ్రతుకు కుక్క తోకతో సమానమాట.  (కుక్కకు తోక ఎందుకూ పనికిరాదు.  అదే విధంగా, విద్య లేని మనిషికి అతని బ్రతుకు కూడా ఇహానికి పరానికి దేనికీ పనికి రాదు అని అర్థం.) 

 
౦౯) సద్విద్యా యది కా చింతా వరాకోదరపూరణే.
       శుకోప్యశనమాప్నోతి రామ రామేతి చ బ్రువన్..

భావము :  మనిషికి చక్కని విద్య ఉన్న పక్షంలో; తనకు ఉన్న జానెడు పొట్టను ఎలా నింపుకొనడమా  అనే దిగులు అవసరం లేదు.  చివరకు చిలుక కూడా "రామ" అనే ఒకే ఒక్క పదాన్ని నేర్చుకుని దానిని వల్లె వేస్తుంటే ముచ్చట పడి దాని యజమాని దాని పొట్ట నిండుగా ఆహారం పెడుతున్నాడు కదా. 
 





౧౦) వసుమతీపతినా ను సరస్వతీ 
       బలవతా రిపుణాపి న నీయతే.
       సమవిభాగహరైర్న విభజ్యతే 
       విబుధబోధబుధైరపి సేవ్యతే..
 భావము :  సరస్వతిని  (విద్యను) భూపతి అయిన రాజు లాగుకొనలేడు బలవంతుడైన శత్రువు కూడా లాగుకొనలేడు.  ప్రతి దాంట్లోనూ భాగం పంచుకొనే జ్ఞాతులు కూడా ఈ విద్యను పంచుకొనలేరు.  మహా పండితులు కూడా ఈ విద్యను ఆదరిస్తారు.  (కాబట్టి అటువంటి విద్యను సంపాదించుకోవాలి.)  

౧౧) శ్రియః ప్రదుగ్ధే విపదో రుణద్ధి.
       యశాంసి సూతే మలినం ప్రమార్ష్టి.
       సంస్కారశౌచేన పరం పునీతే 
       శుద్దా హి విద్యా కిల కామధేనుః.. 

కామధేనువు

భావము :  (కామధేనువు పాలను ప్రసాదించే విధంగా...) విద్య   సంపదలను ప్రసాదిస్తుంది.  (కామధేనువు అశుభాలను తొలగించే విధంగా...) విద్య ఆపదలను తొలగిస్తుంది.  (కామధేనువు వత్సాన్ని ప్రసవించే విధంగా...) విద్య కీర్తిని ప్రసవిస్తుంది (కలిగిస్తుంది).  (కామధేనువు తాను నివసించే గృహపరిసరాల మాలిన్యాన్ని దూరం చేసేవిధంగా...) విద్య తనను అభ్యసించే మనిషి యొక్క మనోమాలిన్యాలను చెరిపివేస్తుంది.  కామధేనువు వలెనే  విద్య కూడా పరిశుద్ధమైన సంస్కారాలను కలిగించి ఎంతో పవిత్రతను కలుగజేస్తుంది.  (పరలోకానికి = మోక్షానికి చేరువ చేస్తుంది.)  ఇటువంటి పరిశుద్ధమైన విద్య సాక్షాత్తు కామధేనువే కదా!

౧౨) న చోరహార్యం న చ రాజహార్యం న భ్రాతృభాజ్యం న చ భారకారి.
        వ్యయే కృతే వర్ధత ఏవ నిత్యం విద్యాధనం సర్వధనప్రధానం.. 

(నేడు ప్రజలు చదువు "కొంటున్నారు", ఎందుకంటే - అది మంచి పెట్టుబడి అని అందరూ భావిస్తున్నారు కాబట్టి.)

భావము :  విద్య దొంగల చేత దొంగిలింపబడదు.  రాజులు విద్యపై పన్ను వసూలు చేయలేరు.  అన్నదమ్ములు దీనిని పంచుకొనలేరు.  విద్య ఎన్నడూ భారం కాదు.  ఖర్చు పెడుతుంటే విద్య పెరుగుతుంది.  అందువలన అన్ని ధనాలలోనూ విద్య అనే ధనమే ప్రధానమైనది.  

 
౧౩) మాతేవ రక్షతి పితేవ హితే నియుంక్తే
       కాన్తేవ చాభిరమయత్యపనీయ ఖేదం.
       లక్ష్మీం తనోతి వితనోతి చ దిక్షు కీర్తిం
      కిం కిం న సాధయతి కల్పలతేవ విద్యా??

కల్ప వృక్షం - ఒక చిత్రకారుని ఊహాచిత్రం 

భావము :  విద్య తల్లి వలె రక్షిస్తుంది.  తండ్రి వలె మంచి దారిలో నడిపిస్తుంది.  జీవిత భాగస్వామి వలె విచారాన్ని తొలగించి వినోదపరుస్తుంది.  సంపదలను కలిగిస్తుంది.  అన్ని దిక్కులలోనూ కీర్తిని వ్యాపిమ్పజేస్తుంది.  ఈ విధంగా కల్పవృక్షం వంటి విద్య సాధించలేనిది ఏమున్నది?  (విద్యావంతుడు దేనినైనా సాధించగలడు అని అర్థం.)



౧౪) విద్యా నామ నరస్య రూపమధికం ప్రచ్చన్నగుప్తం ధనం
        విద్యా భోగకరీ యశః సుఖకరీ విద్యా గురూణాం గురుః. 
        విద్యా బంధుజనో విదేశగమనే విద్యా పరా దేవతా
        విద్యా రాజసు పూజ్యతే న హి ధనం విద్యావిహీనః పశుః..

 భావము :  విద్య మనిషికి అధికమైన తేజస్సును కలిగిస్తుంది.  విద్య ఒక రహస్యమైన నిధితో సమానం.  విద్య భోగాలను ప్రసాదిస్తుంది.  కీర్తిని, సుఖాన్ని కలిగిస్తుంది.  ఈ విద్య గురువులకే గురువు.  విదేశాలలో మనలను ఆదుకొనే బంధువు విద్యయే.  ఈ విద్య అతి గొప్ప దేవత.  ఈ విద్యను రాజులు కూడా గౌరవిస్తారు.  ఇటువంటి విద్య లేనివాడు పశువుతో సమానం.  (విద్యలేని మనిషికి, ఒక జంతువుకు పెద్ద తేడా ఉండదు)

గాడిదంటేనే మనిషికి లోకువ...

కాని, చదువుకోని మనిషంటే గాడిదకు కూడా లోకువే...

౧౫) విద్యా నామ నరస్య కీర్తిరతులా భాగ్యక్షయే చాశ్రయో
       ధేనుః కామదుఘా రతిశ్చ విరహే నేత్రం తృతీయం చ సా.
       సత్కారాయతనం కులస్య మహిమా రత్నైర్వినా భూషణం
       తస్మాదన్యముపేక్ష్య సర్వవిషయం విద్యాధికారం కురు..

భావము :  విద్య మనిషికి సాటిలేని ఒక కీర్తి.  మిగిలిన సంపదలు నశించిపోయినా విద్య మనిషికి జీవనాధారంగా ఉంటుంది.  విద్య కోరినదానిని ప్రసాదించగల కామధేనువు.  విరహములో (స్వజనానికి స్వదేశానికి ఎంత దూరంలో ఉన్నా) ఆనందాన్ని కలిగించేది విద్య.  ఈ విద్య మనిషికి మూడవ కన్ను.  ఈ విద్య మనిషిని సత్కారానికి (గౌరవానికి) అర్హుడిగా మారుస్తుంది.  ఈ విద్య వలన ఆ విద్యావంతుని కుటుంబానికి కూడా ఔన్నత్యం కలుగుతుంది.  విద్య అనేది ధగ ధగా మెరిసే రత్నాలు లేకున్నా మనిషికి ఆభరణం వంటిది.  కాబట్టి, మిగిలిన అన్ని విషయాలను ఉపేక్షించి, మొదట విద్యపై అధికారం సంపాదించు.  

సేకరణ, భావ రచన:  
శ్రీనివాసకృష్ణ,  శ్రీచైతన్య విద్యాసంస్థలు

మిత్రులకు వినయపూర్వకమైన విన్నపం - 
ఈ బ్లాగులో తెలుగు లిపిలో టైపు చేయడంలో ఉన్న పరిమితుల వలన "సంశయోచ్చేది" మరియు "ప్రచ్చన్న" వంటి పదాలలో ఉండవలసిన వత్తులు వ్రాయడం నాకు సాధ్యం కాలేదు.  అలాగే శ్లోకపాదాల చివర్లలో మకారహలంతం ఎలా వ్రాయాలో (టైపు చేయాలో) తెలియక అనుస్వారం ఉంచడం జరిగింది.  అల్లాగే మొదటి శ్లోకంలోనే కోపి అనే అక్షరాల మధ్యలోను, శుకోప్యశనమాప్నోతి వంటి పదాల మధ్యలోను అకారప్రశ్లేషను ఉంచాలి.  అదెలా చేయడమో తేలియదు,  ఈ పరిమితులను అధిగమించడం ఎలాగో మిత్రులకు ఎవరికైనా తెలిసి ఉంటే, దయచేసి వారు నాకు తెలియజేయవలసిందిగా ప్రార్థన.  అలా తెలియజేస్తే, ఇటువంటి లేఖనదోషాలు తొలగించి, ఇకపై ఇటువంటివి రాకుండా జాగ్రత్త పడుతూ భవిష్యత్తులో నిర్దుష్టంగా వ్రాసేందుకు ప్రయత్నిస్తాను.  

ధన్యవాదాలతో..  మీ శ్రీనివాసకృష్ణ. 
ఈ మెయిల్:  
apsla.visakha@gmail.com లేదా srinivasakrishna1@gmail.com